"Ngỡ ngàng" chuyện kể giao thừa của một thanh niên Mỹ (kỳ II)

Bữa cơm tất niên, đêm giao thừa Hà Nội, sáng mùng 1… Tất cả hiện lên khiến người đọc thoáng ngỡ ngàng bởi hình ảnh vừa gần gũi, quen thuộc, vừa ngộ nghĩnh, mới mẻ qua sẻ chia chân thành, rất đáng yêu của một thanh niên Mỹ yêu Việt Nam - anh David Joiner.

 >>  Chuyện kể hài hước về Tết Hà Nội của một thanh niên Mỹ

Tết là một sự kiện trọng đại tác động tới toàn bộ đời sống của người dân Hà Nội. Tôi đã thấy những dòng người hối hả ra bến tàu, bến xe, họ tạm xa thủ đô để trở về với quê hương bản quán ăn Tết.

Những ngày giáp Tết, thành phố yên ắng, thênh thang lạ thường, phố vắng lặng trong vài ngày. Đối với những gia đình ăn Tết ở Hà Nội, tôi nhận thấy họ dành một lượng lớn thời gian để nấu nướng, đãi khách, tới thăm nhà nhau. Điều thú vị nhất ở Tết chính là việc trao đi những chiếc phong bao nhỏ màu đỏ đựng tiền “mừng tuổi” dành cho người già và trẻ nhỏ.

Tôi thấy khá ngộ nghĩnh khi người ta tặng luân phiên cho nhau, cuối cùng thì ai cũng có phong bao cả thôi, như thế sẽ công bằng và tất cả đều được vui. Những ngày đầu năm, người dân tới đền chùa rất đông, họ cầu xin Trời Phật phù hộ may mắn, sức khỏe, tiền tài, thành đạt cho các thành viên trong gia đình.

Họ cầu nhiều lắm, đứng lầm rầm rất lâu trước ban thờ, có lẽ họ khao khát quá nhiều thứ chăng, mà một năm chỉ có một dịp này là linh thiêng nhất để khấn vái lên các ngài nên không thể bỏ quên bất cứ điều gì.

Tôi thật may mắn khi trong những ngày Tết âm lịch được một gia đình người Hà Nội mời tới ăn Tết cùng (nếu không thì sẽ buồn lắm vì thành phố trong những ngày này khá lặng lẽ và vắng vẻ). Gia đình họ đón tiếp tôi rất ấm áp, tràn ngập thịnh tình.

Tôi không chỉ được dịp đến tận nơi, quan sát và giúp đỡ họ một vài nghi thức chuẩn bị cho giao thừa mà còn được gia đình mời ăn tất niên. Ngày hôm sau, họ lại đưa tôi đến thăm một số gia đình họ hàng khác để “xông nhà”, tôi chỉ việc bước chân vào nhà trước những người khác là có thể giúp mang may mắn tới cho gia chủ. Tôi không hiểu mình có thật sự mang may mắn tới cho họ hay không nhưng thấy bảo tuổi của tôi khá hợp với gia chủ.

Ấn tượng nhất với tôi luôn là ẩm thực nên tôi nhớ nhất bữa cơm tất niên. Mọi người thết đãi tôi quá chu đáo, người Việt Nam có một tính cách khá thú vị: khi đã mời khách đến nhà, họ sẽ làm rất nhiều món ăn đãi khách dù có “phàm ăn” thế nào cũng không thể ăn hết nổi mâm cỗ.

Họ chuẩn bị nhiều món lắm nhưng món tôi thích nhất là thứ xôi màu đỏ ăn ngọt ngọt bùi bùi mà mọi người gọi là xôi gấc. Gà luộc của các bạn cũng rất ngon, nó săn chắc, thơm ngọt (không như gà Tây của chúng tôi!). Ban đầu họ thắp hai tuần hương mời tổ tiên về ăn trước sau đó hạ cỗ xuống và cả nhà cùng ngồi ăn.

Đứng trước bàn thờ gia tiên, bác gái cũng cầu xin rất nhiều điều. Ban thờ ngày Tết được bày biện với rất nhiều đồ lễ, khói hương nghi ngút, một mùi thơm tỏa ra vô cùng dễ chịu.

Tôi rất ấn tượng với chiếc lò dùng để đốt vàng mã này, nó có cả "ống khói thông hơi" đấy

Hầu hết những gia đình tôi có dịp ghé qua trong dịp Tết đều bày biện ban thờ rất đẹp, thể hiện một nét thẩm mỹ truyền thống của người dân nơi đây. Tôi đặc biệt ấn tượng khi họ thắp hương vòng và ba nén nhang trên ban thờ. Hình ảnh đó gợi lên trong tôi một cảm giác khó tả. Được nhìn thấy cả gia đình bác chủ nhà đứng sắp hàng trước bàn thờ gia tiên lúc giao thừa, tôi thực sự xúc động bởi sự gắn bó và nề nếp sinh hoạt của gia đình họ.

Lửa cháy đượm, mọi người bảo đó là điềm may

Sau bữa cơm tất niên hồi chiều, mọi người trong nhà cố gắng làm nốt những việc gì còn dang dở. Đến khoảng 11h30 đêm, cả nhà cùng nhau đi bộ ra ngôi chùa gần đó, chính là Chùa Hà ở quận Cầu Giấy. Ngôi chùa này là một trong những chùa cổ nhất và nổi tiếng nhất tại Hà Nội. Những cô gái trẻ muốn sớm lấy được chồng tốt thường tới Chùa Hà cúng lễ vì vậy Chùa Hà thu hút rất nhiều cô gái trẻ tới lễ lạt trong suốt cả năm.

Trước khi vào đến cổng chùa, tôi thấy có nhiều người bán hàng rong cạnh chùa, họ bán đủ thứ hàng mã nhiều màu sắc. Sau khi lễ xong, bác chủ nhà vào tận nơi phát lộc để xin lộc may mắn mang về nhà. Bác bảo giao thừa đi lễ cốt là để xin chút lộc lấy may đem về cho con cháu buổi đầu năm.

Trong lúc các thành viên trong nhà tỏa đi các hướng lễ lạt, tôi đi tham quan kiến trúc ngôi chùa. Chùa có một quả chuông đúc bằng đồng rất lớn, mái chùa uốn cong duyên dáng và đặc biệt nhất chính là những pho tượng. Đó là những tác phẩm nghệ thuật vô cùng ấn tượng, vừa oai nghiêm, lộng lẫy vừa cổ kính, trầm mặc. Chùa còn trồng những cây chuối, mỗi bận gió thổi qua, lá lại xào xạc. Một điều thú vị nữa ở Chùa Hà đó là chiếc hồ nhỏ có những chú rùa bơi lội.

Ngôi chùa đẹp quá, cảnh đêm với ánh đèn điện chỗ mờ chỗ tỏ lại càng khiến nó đẹp hơn, có rất nhiều người đang dâng hương lên các ban thờ, chỗ hóa vàng cũng rất đông, người ta thay phiên nhau hóa vàng liên tục nên lửa cháy bập bùng không ngớt, vừa đốt họ lại vừa lầm rầm nói chuyện với ngọn lửa.

Gần 12 giờ, mọi người trong nhà gấp rút trở về để kịp đón giao thừa, đặt chân được vào nhà thì chỉ còn vài phút nữa là chuông điểm, mọi người cứ bảo “may quá, may quá, không thì thành xông nhà mất rồi”. Bên ngoài, tiếng pháo hoa nổ bắt đầu vang lên. Chúng tôi lại cùng nhau leo lên sân thượng ngắm nhìn pháo hoa. Tuy không được toàn cảnh nhưng vẫn cảm thấy rất vui, mọi người cười nói không ngớt.

Phong tục mừng tuổi ở Việt Nam kỳ thực không chỉ dành cho trẻ em và người già đâu, tôi thấy cả những người lớn cũng được mừng tuổi đấy. Sau khi mọi người đều đã có phần của mình, tôi mới hỏi thế chú chó trong nhà không có quà sao, nó sẽ buồn đấy, mọi người cười ồ lên và bảo nó đã được tặng một con gấu cao su kêu chút chít để chơi rồi.

Chia tay bác chủ nhà, chiều mùng 1, tôi tạt vào một quán cà phê, hầu hết các quán ngày này đều đóng cửa nhưng quán đó lại mở, người phục vụ nói cho tôi biết “anh chính là người mở hàng cho chúng em đầu năm mới”. Chà… Năm nay tôi xông đất, mở hàng cho nhiều người quá, mong mọi người sẽ gặp nhiều may mắn nhé.

Tôi lấy máy tính ra đọc sách bên tách cà phê nóng và những chiếc bánh quy giòn thơm, cảm thấy thật tuyệt vời. Ở ngoài kia, trên hè phố, chốc chốc lại có những đại gia đình cùng nhau đi du xuân, đi chúc Tết họ hàng. Tôi cũng cảm thấy vận may đang đến với mình vì tôi đã có một cái Tết tuyệt vời ở Việt Nam…

Chuyện kể hài hước về Tết Hà Nội của một thanh niên Mỹ

Qua cách kể chuyện dí dỏm, hài hước của David, bạn sẽ bắt gặp một Tết Hà Nội vừa quen vừa lạ, vừa thân thiết, vừa xa xôi...

David Joiner (tên gọi thân mật - Sapuche) là một thanh niên Mỹ có sở thích đi du lịch và viết những bài ký ngắn về vùng đất anh đặt chân đến. David tự nhận nghề nghiệp của mình là làm một blogger chuyên về đề tài du lịch và ẩm thực. David đã sống tại Việt Nam hơn 8 năm và chia sẻ mình “nghiện” cà phê Trung Nguyên. Giờ đây, anh đang sống ở Nhật.

Một trong những tác phẩm đầu tay của người thanh niên này là cuốn tiểu thuyết “Lotusland” (Đất Sen) viết về đất nước, con người Việt Nam, dự kiến sẽ được xuất bản vào năm 2015 bởi nhà xuất bản Guernica Editions. Gắn bó với Châu Á và chọn Việt Nam làm điểm dừng chân lâu dài đầu tiên, David hiểu về đất nước – con người Việt Nam không kém gì người dân bản địa

Hãy đọc một bài viết dí dỏm của anh về Tết Hà Nội:

Tết đã đến gần chưa? Để biết Tết đã đến thật gần, bạn chỉ cần nhìn nhìn vào bất cứ một góc phố nào nơi thủ đô cổ kính Hà Nội. Khi Tết đến Hà Nội ngập tràn màu cam của cây quất, màu hồng của cành đào.

Mùa đông, trời không có nắng, đôi khi những tia nắng yếu ớt le lói xuyên qua những đám mây xám phủ kín bầu trời và ghé thăm người dân Hà Nội trong một buổi sáng, hay một buổi chiều. Có khi cả vài tuần mới có một ngày nắng ấm như thế. Dù vậy, ngay cả khi Hà Nội rực nắng nhất, nó vẫn có một vẻ bàng bạc của sự cổ kính, nhưng Hà Nội cũng đầy màu sắc.

Khi chỉ còn vài ngày nữa là Tết đến, cả thành phố rực tươi trong màu hoa đào, đào hồng, đào phai, thậm chí cả đào rừng. Những loại hoa cắm bình thì vô số. Các cô gái chở chiếc mẹt to đằng sau đuôi xe đạp, bày hoa đủ các chủng loại và màu sắc tươi thắm thật đẹp mắt, các cô thong thả nhấn bàn đạp dạo quanh các phố phường bán hoa Tết.

Nhưng ấn tượng nhất đối với tôi về Tết có lẽ phải là quất. Đã được nếm vị mứt quất, vắt trái quất vào bát phở thơm bốc khói nên khi nhìn những cây quất tươi, tự nhiên… nước bọt cứ ứa ra, tôi lại bắt đầu cảm thấy vị chua của quất nơi đầu lưỡi, mùi cay cay thơm thơm của vỏ quất. Chỉ 2-3 tuần nữa thôi, khi những cây quất kia không còn được trưng trong nhà người dân Hà Nội nữa thì những quả quất kia sẽ đi đâu? Có lẽ chúng sẽ được gia đình gia chủ ngâm nước quất hay làm mứt quất chăng? Nghĩ đến thôi mà đã phát thèm.

Tôi thực sự thích quất lắm. Những ngày ở Hà Nội dịp cận Tết, thấy những người chở hàng chạy xe máy, đạp xích lô ngược xuôi với những chậu cảnh sứ trồng quất hay thậm chí là cả xe tải chở quất, tôi cảm thấy một niềm vui lạ lẫm, cảm giác như họ đang chở cả mùa xuân đến cho những người dân trong thành phố này. Bình dị thay khi thấy những bác trung tuổi chậm rãi đạp xe, đằng sau yên buộc dây chun một chậu quất nhỏ rất xinh xắn.

Bên cạnh quất thì đào là loại hoa phổ biến nhất trong dịp Tết. Bên những vệ đường, có khi cảm giác cả một vạt đường chuyển thành màu hồng vì những cành đào được người đi rong bày bán. Trời mùa đông ở Hà Nội lạnh lắm, cái lạnh có lúc như người ta nói - “cắt da cắt thịt”- nhưng có lần tôi đến thăm một vườn đào, có những hộ gia đình trồng đào trong ngày cận Tết, họ chuyển mọi sinh hoạt ra vườn, sống trong những chòi dựng tạm trong vườn đào, đó là một phần trong cuộc mưu sinh của họ.

Tết càng đến gần, tôi càng thấy mọi người bận rộn với những bổn phận, họ tất tả lo cho gia đình một cái Tết tươm tươm, bên cạnh đó còn phải quan tâm đến họ hàng nội ngoại, những bậc bề trên nên có vẻ chẳng ai có thời gian dừng lại. Tôi nghĩ mình cũng nên “tươm tươm” một chút để đón Tết nên đã nghe lời anh thợ cắt tóc trẻ tuổi, cắt ngắn mái tóc dài bờm xờm để mặt mũi trông sáng sủa hơn. Chỉ có hơn 100.000 VND, dịch vụ như thế là quá tuyệt, vừa được cả gội đầu và mát xa đầu, chẳng có gì để phàn nàn.

Sau đó, tôi lái xe tới phố Quang Trung, tấp xe vào vỉa hè và dừng lại để quan sát nhịp sống lại qua trước mắt trong ngày giáp Tết. Nếu bạn đã tới Hà Nội, hay bất cứ nơi nào khác ở Việt Nam, tôi tin chắc rằng bạn sẽ cảm thấy nơi đây thật thú vị, thú vị hơn nhiều so với những gì mà người “bán tour” quảng cáo về nơi đây, nhiều hơn những gì bạn mong đợi từ chuyến đi này. Tại sao à? Bởi vì bạn sẽ được thấy một nhịp sống hoàn toàn khác so với những gì bạn đã biết, đã quen thuộc.

Sau khi đã khá hiểu Việt Nam, tôi vẫn còn tiếp tục ngạc nhiên vì đất nước này, vì người dân nơi đây. Một điều thú vị trong giao thông Việt Nam đó chính là họ mang cả đẳng cấp, nền văn hóa và công cuộc mưu sinh của mình lên xe. Người giàu có đi xe tay ga đẳng cấp, bóng loáng. Người bình thường đi xe số. Người lao động như những cô bán hoa rong chở cả gánh hàng trên yên sau xe đạp. Những người đi thu lượm đồ cũ, những người làm nghề chở hàng… Tôi thích quan sát họ, quan sát dòng xe kia và đoán về cuộc sống riêng của mỗi người.

Tiếp theo đây là những “shot” hình tôi chụp trong vòng 15 phút, cũng không có gì đặc biệt nhưng nó cho tôi thấy sự hài hước trong cách sống của người Việt Nam.

Này anh, nhà anh Tết năm nay chơi cành đào to thế, chắc chắn nhà anh sẽ đẹp hơn đấy.

Ít nhất phải 9 bình nước đấy nhỉ, nặng lắm đấy, tay lái anh thật cừ.

Này anh, anh muốn thi với anh chở nước phải không? Nhưng anh chỉ chở có 8 thùng thôi.

Một tay lái cự phách khác.

Lúc đầu nhìn người đàn ông này, tôi tưởng ông ấy phát minh ra cách vận chuyển khách hàng mới để một chuyến có thể chở được nhiều người hơn. Há hốc miệng vì ngạc nhiên, nhưng cuối cùng tôi mới biết là cuối phố có cửa hàng bán đồ nội thất và ông ấy là người đi đưa hàng.

Việt Nam đã qua rồi cái thời cả gia đình chen chúc trên một chiếc xe máy, nhưng trời mùa đông rất lạnh, đi thế này có lẽ ấm hơn.

Chiếc xe này thật sáng tạo, chở được 4 người khá thoải mái.

Người đàn ông này có vẻ lạnh và anh đang cố nhấn bàn đạp để tìm khách du lịch. Ngày nay, người Hà Nội không còn được thấy xích lô nhiều nữa, chỉ còn chủ yếu ở khu phố cổ và thường xích lô cũng chỉ dành cho du khách nước ngoài.

Một cây quất bé xinh nhưng tôi đoán giá cũng chẳng dưới 50 đô la đâu. Các loại hoa trái ở Hà Nội dịp Tết đắt lắm.

Hãy cất điện thoại đi anh bạn ơi. Cất nó đi và giữ an toàn cho tất cả chúng ta!

Cất nó đi mà!

Làm ơn hãy bảo vệ tất cả chúng ta!

Nhìn ngó đường phố bỗng dưng thấy đói bụng, vì vậy tôi đi ăn trưa và chọn ăn món bún chả Hàng Mành nổi tiếng.

Dù lúc tôi bước vào quán đã là 2 giờ chiều nhưng quán vẫn rất đông, nếu vào đúng giờ nghỉ trưa thì thậm chí chẳng còn chỗ mà ngồi đâu, lưng khách này đấu vào lưng khách khác, ngồi san sát nhau mà ăn. Phải công nhận là chả quạt và nước chấm pha rất ngon.

(Nói nhỏ nhé, hôm đó tôi bước vào quán “xịn” nên ăn một suất bún chả và một cái nem mà hết những 70.000 VND. Mọi lần tôi ăn ở những quán bình dân chỉ từ 15.000-25.000 VND thôi nhé, mà ngon lành chẳng kém gì và tôi cũng không phải chen chúc. Tôi thích ăn trong sự yên tĩnh và dành cả tâm hồn để thưởng thức món ăn.)

Giờ thì hãy đi đến khu vực gần vườn hoa Hàng Đậu để xem hoa Tết. Trong những ngày giáp Tết, nơi đây tấp nập kẻ mua người bán, nhiều người đến chỉ để ngắm hoa và chụp hình lưu niệm thôi.

Em bé này xinh xắn quá, nhưng tôi làm cho bé sợ nên vừa mới chụp được một kiểu thì em bé chạy xa cả trăm mét để trở về bên bố - người đang bận bịu bán hoa Tết. Liệu có nên “đổ tội” cho anh thợ cắt tóc đã khiến tôi trông quá đáng sợ?

Những chậu hoa đào...

...Cành càng được uốn lượn tạo kiểu thì càng đắt. Mỗi một cây như thế này đều có giá hơn 100 đô la.

Chuẩn bị chở cây phong lan giá 7 triệu VND này tới nhà khách hàng. Tôi hình dung tới một viễn cảnh xấu nhất, nếu người lái xe này chẳng may làm vỡ chậu hoa trên đường đi vì một va chạm giao thông thì cái Tết này của anh sẽ ra sao…

Những bông hoa cắm bình và những cành chồi lộc non giá cũng chẳng rẻ. Mỗi bông hoa tươi như thế này được “thét giá” 9.000 VND/bông. Mà càng gần tới ngày Tết giá càng đội lên nữa nhé.

Phong lan được người dân ưa chuộng nhưng giá không hề rẻ chút nào.

Ở góc này bán toàn quất. Cảm giác cả góc phố bùng lên những đốm lửa nhỏ khi bạn lái xe vụt qua.

Những cây quất này được cả các cơ quan mua về để trưng Tết, các quán cà phê, nhà hàng và nhà dân đều thấy có sắc màu cam của quất. Giống như người phương Tây thích thông trong ngày Giáng sinh thì người Việt Nam thích quất, thích đào. Họ cũng trang trí cho cây nhà mình với bóng đèn màu, ruy băng lấp lánh, đính thêm phong bao lì xì. Nếu tôi mà có một cây quất trong nhà thì chắc nó sẽ… trụi thùi lụi, vì tôi rất thích hương quất và sẽ liên tục bứt quả xuống nếm.

Chụp được nhiều ảnh ở khu chợ hoa Tết này lắm, cùng chiêm ngưỡng nhé:

Này cậu chàng tí hon bảnh chọe, cậu đến đây để tìm... các "cô gái" phải không?

Củ cải đỏ nhỏ xinh, giá 20 đô la một củ nhé.

Hoa mai này, càng ngày sắc mai càng được chuyển ra Hà Nội nhiều hơn. Nói thật lòng (người Hà Nội đừng mếch lòng nhé!), tôi thích hoa mai nhất trong các loài hoa Tết.

Đổi đời nhờ trái Phật thủ

Với một mảnh vườn chưa tới 1 ha đất, nếu thời tiết thuận lợi, chăm bón tốt, hàng năm gia đình anh Hải đều có thể thu về hàng trăm triệu đồng nhờ cây Phật thủ, bởi loại cây này có thể thu hoạch quanh năm, gối đầu nhau, đặc biệt là vào những ngày rằm, mùng 1 và ngày Tết Nguyên đán.

Khác với không khí nhộn nhịp, đông đúc tại các vườn đào, vườn quất dịp giáp Tết, những vườn Phật thủ nằm ven bên sông Đáy thuộc xã Đắc Sở, huyện Hoài Đức, Hà Nội vẫn khá yên ắng như thường nhật. Nhưng ít ai biết được rằng, để có được những trái Phật thủ loại 1 cung cấp cho thị trường, các thương lái đều phải đến tận vườn để lựa chọn và tự tay cắt từng quả.

Trái phật thủ có giá tiền triệu. Ảnh: CAND

Anh Nguyễn Quang Hải, Chủ vườn Phật thủ xã Đắc Sở, huyện Hoài Đức, Hà Nội cho biết: “Hầu hết các trái Phật thủ trong vườn đã được các thương lái đến đặt giá từ rất sớm, người ta sẽ đến cắt từ khoảng 15 - 25 âm lịch, hiện quả trong vườn coi như đã hết”.

Về mức giá bán ra, chị Trịnh Thị An, Thương lái trái cây cho biết: “Có những quả bình thường, nhỏ hơn hoặc không có tay, giá chỉ khoảng 50.000 đồng; còn những quả to đẹp phải từ 500.000-700.000 đồng trở lên. Trước Tết khoảng nửa tháng, không chỉ riêng Hà Nội, mà khách ở Hải Phòng, Quảng Ninh đều về đây mua hàng”.

Với một mảnh vườn chưa tới 1 ha đất, nếu thời tiết thuận lợi, chăm bón tốt, hàng năm gia đình anh Hải đều có thể thu về hàng trăm triệu đồng nhờ cây Phật thủ, bởi loại cây này có thể thu hoạch quanh năm, gối đầu nhau, đặc biệt là vào những ngày rằm, mùng 1 và ngày Tết Nguyên đán. Bình quân mỗi ha trồng Phật thủ cho thu nhập 500 triệu đồng/năm. Ở Đắc Sở, một số hộ trồng tới 2-3 ha, đạt thu nhập tới gần 1 tỷ đồng. Bởi vậy thật dễ hiểu khi Phật thủ được mệnh danh là giống cây đổi đời của người dân Đắc Sở.

Ông Nguyễn Văn Bằng, Chủ tịch UBND xã Đắc Sở, huyện Hoài Đức, Hà Nội cho biết: “Từ khi địa phương chuyển đổi cơ cấu cây trồng sang trồng cây ăn quả, trong đó có cây Phật thủ, đời sống của nhân dân địa phương từ sản xuất nông nghiệp đã phát triển tương đối tốt. Nhiều gia đình có nguồn thu khá cao, có thể xây được nhà tầng từ phát triển cây này”.

Kinh tế, từ Nhâm Thìn kỳ vọng Quý Tỵ

Quốc hội và Chính phủ đề ra mục tiêu 2013 là hơn 2012: lạm phát thấp hơn, tăng trưởng cao hơn, kinh tế vĩ mô ổn định hơn... Các chủ thể trên thị trường cũng có kỳ vọng như vậy!

Kỳ vọng bao hàm hai nghĩa là hy vọng sẽ đạt được và phải phấn đấu quyết liệt mới đạt được sự khác thường đó.

Lạm phát thấp hơn

Lạm phát năm 2012 vừa thấp hơn nhiều so với hai năm trước, thấp hơn mức bình quân của 8 năm trước, vừa thấp hơn mục tiêu đề ra. Trong đó có đến gần nửa số tháng, CPI tăng thấp và giảm một cách khác thường. 

Giá vàng sau hơn một thập niên tăng liên tục, tăng với tốc độ cao đến mức “vàng bỏ ống cũng có lãi”, lãi đến mức gần như không có kênh đầu tư nào sánh kịp, thì cả năm nay chỉ tăng 0,4% (mặc dù chênh lệch giữa giá vàng trong nước với giá vàng thế giới còn cao và kéo dài). 

Giá USD giảm trong nhiều tháng và tính chung cả năm giảm gần 1% - điều chưa từng xảy ra trong nhiều năm trước. Tuy nhiên, kết quả kiềm chế lạm phát năm 2012 chưa thật bền vững. 

Bên cạnh yếu tố tích cực của những giải pháp điều hành, còn có những yếu tố chưa tích cực khác. Giá lương thực giảm trong nhiều tháng liền và tính chung cả năm còn giảm tương đối sâu, mặc dù xuất khẩu gạo đạt kết quả “không tiền khoáng hậu”. 

Giá thực phẩm giảm trong nhiều tháng và tính chung cả năm tăng thấp nhất so với mười năm trước, có một phần quan trọng là do gà thải loại nhập lậu vào Việt Nam, do thuỷ sản, nhất là cá tra xuất khẩu tăng thấp. Nhu cầu đầu tư, sản xuất kinh doanh, tiêu dùng bị “co lại”. 

Yếu tố trực tiếp tác động làm cho lạm phát thấp hơn do chính sách tiền tệ bị thắt chặt, khi tăng trưởng tín dụng của năm nay thấp chỉ bằng hai phần ba của năm 2011, trong khi của năm 2011 chỉ bằng một phần ba của nhiều năm trước đó và thấp xa so với tốc độ tăng của tiền gửi dân cư, cũng như của tổng phương tiện thanh toán; khi lãi suất cho vay cao, kéo dài. 

Yếu tố tiềm ẩn và nguyên nhân sâu xa của lạm phát cao là hiệu quả đầu tư thấp, năng suất lao động thấp và cải thiện chậm. 

Hiệu quả đầu tư biểu hiện bằng ICOR, thì hiệu quả đầu tư thấp và giảm, khi hệ số này của năm 2012 còn cao hơn so với các thời kỳ trước (gần 6,7 lần so với 5,2 lần của bình quân thời kỳ 2001- 2005, 5,2 lần thời kỳ 2006 - 2010, 5,9 lần của năm 2011) và cao hơn hệ số tính ra từ kế hoạch năm 2012 (5,2 - 5,6 lần). Năng suất lao động thấp hơn nhiều nước, trong khi tốc độ tăng năng suất lao động của năm nay thấp hơn của năm trước (gần 2,3% với gần 3,2%) của năm 2011.

Mục tiêu lạm phát 2013 thấp hơn, tức là CPI dưới 6,8%. Hy vọng sẽ đạt được mục tiêu này, khi nhu cầu tiêu dùng vẫn còn thấp, người dân vẫn “thắt lưng buộc bụng”, “tích cốc phòng cơ”; khi vốn đầu tư/GDP thấp hơn (30% so với 33,5%); tồn kho vẫn còn cao... 

Tuy nhiên, mục tiêu này không dễ đạt được, bởi các yếu tố làm cho lạm phát cao có thể quay trở lại vẫn còn không ít. Trong đó đáng chú ý có một số yếu tố. Giá lương thực - thực phẩm có thể tăng cao trở lại. 

Tỷ giá sau một thời gian dài ổn định, có thể sẽ tăng lên để kiềm chế nhập siêu, nhưng sẽ làm cho lạm phát ở trong nước bị khuếch đại, nhập khẩu lạm phát nếu giá cả trên thế giới tăng... 

Việc thực hiện lộ trình giá thị trường tuy cần thiết và đúng hướng, nhưng nếu không có sự phối hợp chặt chẽ, sự cẩn trọng về liều lượng, thời gian điều chỉnh và tình trạng “té nước theo giá”, “tát nước theo lương” xảy ra... 

Yếu tố trực tiếp làm cho lạm phát tăng, nếu chính sách tiền tệ, tài khoá bị nới lỏng quá sớm, với liều lượng cao, nay lại phải tăng chi phí để cứu doanh nghiệp, xử lý nợ xấu, cứu bất động sản, cơ cấu lại hệ thống ngân hàng... Chu kỳ của CPI “một năm thấp, hai năm cao” của 9 năm qua có thể lặp lại...

Tăng trưởng cao hơn

Tăng trưởng kinh tế năm 2012 đạt được kết quả trên ba mặt. 

(1) Tăng trưởng cao lên qua các quý. 

(2) Tăng trưởng đạt được ở cả 3 nhóm ngành. Nhóm ngành nông, lâm nghiệp - thuỷ sản tăng trưởng tuy không cao, nhưng đã góp phần vào việc ổn định kinh tế - xã hội trên bốn mặt (sản lượng nhiều loại nông, lâm, thuỷ sản đạt đỉnh cao mới, góp phần kiềm chế nhập siêu; thu hút công ăn việc làm). Nhóm ngành dịch vụ tăng trưởng cao nhất trong ba nhóm ngành, tăng trưởng cao hơn tốc độ cung. 

(3) Tăng trưởng tuy thấp hơn các năm trước và thấp hơn mục tiêu, nhưng có thể được coi là hợp lý. Tính hợp lý được xét trên hai mặt. Một mặt là phù hợp với những khó khăn ở đầu vào và đầu ra. ở đầu vào, tỷ lệ vốn đầu tư/GDP năm nay ước đạt 33,5%, thấp hơn so với tỷ lệ 34,6% của năm 2011 và còn thấp hơn nữa so với tỷ lệ 42,7% bình quân thời kỳ 2006-2010. ở đầu ra, thì tốc độ tăng tiêu thụ trong nước bị chậm lại, làm cho tồn kho tăng cao. 

Mặt khác, tốc độ này đã đạt được trong quá trình chuyển đổi tư duy, trong những bước khởi đầu của công cuộc cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu, từ số lượng sang chất lượng.

Tuy nhiên, tăng trưởng GDP năm 2012 thấp nhất (“đáy”) trong 13 năm qua (tính từ năm 2000), thấp hơn cả năm 2009 - là năm bị tác động bởi cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế thế giới trăm năm mới có; thấp hơn nhiều so với mục tiêu đề ra cho năm nay (6-6,5%). 

Đáng lưu ý, nhóm ngành công nghiệp - xây dựng, sau hai mươi năm tăng trưởng liên tục với tốc độ khá cao và chiếm tỷ trọng lớn nhất trong 3 nhóm ngành, thì năm nay là năm thứ hai tăng thấp hơn tốc độ chung, trong đó công nghiệp chế biến là ngành công nghiệp đặc trưng nhất của một nước công nghiệp, lại tăng thấp hơn (4,5%), và ngành xây dựng là ngành tạo ra các công trình hạ tầng kinh tế, xã hội tăng rất thấp (2,09%). 

Những điểm nghẽn cản trở tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế vừa ở mức cao, vừa kéo dài, vừa còn có nhiều ý kiến khác nhau trong việc xử lý với 3 điểm nghẽn lớn nhất.

Nợ xấu ở mức khá cao, cản trở tốc độ tăng trưởng tín dụng. Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước đã có chủ trương và giải pháp để tháo gỡ điểm nghẽn này. Tuy nhiên, cần xác định tổng số nợ xấu ở từng ngân hàng thương mại, từng ngành, lĩnh vực và những đơn vị đi vay có nợ lớn một cách chuẩn xác. 

Ngân hàng thương mại với vị thế là chủ nợ cần chủ động cơ cấu lại nợ, cần sử dụng tối đa nguồn trích lập dự phòng của mình (nếu không đủ phải dùng đến vốn điều lệ để bù đắp và buộc phải giảm mức tiền thưởng). Tổ chức tín dụng chủ động phối hợp với doanh nghiệp có nợ khẩn trương xử lý tài sản bảo đảm để thanh lý nợ xấu... Việc xử lý vừa phải khẩn trương, vừa phải kiên quyết và vừa cần có sự đồng thuận của toàn xã hội.

Tồn kho lớn là điểm nghẽn thứ hai. Giảm giá bán là biện pháp cơ bản nhất để tiêu thụ sản phẩm. Ngân hàng cần tiếp tục hạ lãi suất cho vay, có cơ chế mới về bảo lãnh tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, khoanh nợ hoặc bảo lãnh nợ, áp trần lãi suất cho vay. Mở rộng tín dụng cho sản xuất, tiêu dùng. Hỗ trợ xi măng, sắt thép cho việc cải tạo, nâng cấp và xây dựng mới các công trình xây dựng nông thôn mới, nhà ở cho hộ nghèo... 

Bộ Tài chính đã đề nghị nhiều giải pháp tài chính để hỗ trợ doanh nghiệp, như gia hạn nộp thuế giá trị gia tăng, nộp thuế thu nhập doanh nghiệp...

Bất động sản là điểm nghẽn thứ ba. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành đã đề ra các giải pháp tháo gỡ khó khăn trên thị trường này. Tuy nhiên cần quan tâm đến một số điểm. Mục tiêu là làm “ấm dần thị trường bất động sản” chứ không làm cho các nhà đầu tư, đầu cơ kỳ vọng nóng, sốt như đã từng xảy ra; nếu không sẽ lại tạo ra bong bóng mới như thời gian trước. Khơi thông thị trường, cứu thị trường nhưng không làm tăng lạm phát. 

Cứu bất động sản đòi hỏi phải có sự nỗ lực từ nhiều phía, trước hết là các doanh nghiệp phải hạ giá nhà đất về giá trị thực. Giá giảm 20- 30%, thậm chí còn nhiều hơn, nhưng là giảm so với giá đỉnh cao nhất, chứ không phải so với giá mua vào, càng không phải so với giá trị thực. Cần có sự kết hợp chặt chẽ giữa chính sách tiền tệ và tài khoá.

Tăng trưởng cao hơn, nhưng lạm phát thấp hơn vẫn là kỳ vọng, vì hai mục tiêu này ít khi có sự đồng hành theo chiều hướng đó.

Ổn định kinh tế vĩ mô

Cân đối kinh tế vĩ mô năm 2012 được ổn định bước đầu. Quan trọng nhất là cán cân tổng thể có số dư đạt mức kỷ lục (10 tỷ USD). Cán cân tổng thể thặng dư lớn nhờ cán cân vãng lai, cán cân vốn thặng dư. Cán cân vãng lai thặng dư do cán cân thương mại đạt thặng dư, nhờ chuyển từ nhập siêu trong hai mươi năm, trong đó nhập siêu lớn trong 5 năm gần đây, sang xuất siêu; do cán cân dịch vụ đạt thặng dư, trong đó chủ yếu là khu vực tư nhân. 

Cán cân vốn thặng dư do đầu tư trực tiếp vào Việt Nam đạt mức khá, cao hơn nhiều so với đầu tư trực tiếp của Việt Nam ra nước ngoài; do vay trung, dài hạn lớn hơn phần trả nợ gốc; do vay ngắn hạn lớn hơn phần trả nợ gốc; do đầu tư vào giấy tờ có giá đạt thặng dư nhờ đầu tư của nước ngoài vào Việt Nam lớn hơn nhiều so với đầu tư của Việt Nam ra nước ngoài. Do cán cân tổng thể đạt thặng dư khá, nên dự trữ ngoại hối đã tăng lên, đạt mức tương đương với 12 tuần nhập khẩu- đạt ranh giới an toàn theo thông lệ quốc tế.

Tuy nhiên, việc ổn định kinh tế vĩ mô năm 2012 mới đạt bước đầu, phải được đặc biệt quan tâm trong năm 2013.

Cán cân thương mại năm 2012 đạt thặng dư chủ yếu do tốc độ tăng của xuất khẩu cao hơn nhiều so với tốc độ tăng nhập khẩu. Tốc độ tăng nhập khẩu thấp có một phần lớn do nhu cầu đầu tư, sản xuất, tiêu dùng bị co lại. Trong khi đó, theo kế hoạch năm 2013, xuất khẩu tăng chậm lại và thấp hơn tốc độ tăng nhập khẩu, nhập siêu xuất hiện trở lại, tuy không lớn bằng các năm từ 2007-2011. 

Cán cân vay trung, dài hạn và vay ngắn hạn thặng dư sẽ không còn lớn, khi phần trả nợ gốc thì tăng lên, số vay mới sẽ không còn lớn và nếu trừ đi phần trả nợ gốc (lên đến 82%). Cán cân đầu tư vào giấy tờ có giá sẽ không còn cao khi chứng khoán vẫn còn lình xình, việc phát hành trái phiếu cũng không còn hấp dẫn như trước.

Cân đối thu, chi và bội chi ngân sách năm nay rất khó khăn, cho đến những ngày cuối cùng của năm mới đạt được dự toán và tăng thấp so với năm ngoái. Theo dự báo, thu ngân sách sang năm vẫn còn vất vả, trong khi chi ra có thể lớn hơn để góp phần giải quyết nợ xấu, trả nợ xây dựng cơ bản, cứu doanh nghiệp, cứu bất động sản, cơ cấu lại các ngân hàng...