Trung Quốc đã cố ý hiểu sai đơn kiện của Philippines

“Lý do từ chối vụ kiện của Trung Quốc lạc đề, không bám sát nội dung đơn kiện vì nếu theo kiện vụ này, họ sẽ ở thế hết sức bất lợi do những yêu sách vô lý về đường 9 lưỡi bò, hoàn toàn không dựa vào Công ước luật Biển đã đưa ra”…

TS. Trần Công Trục, nguyên Trưởng ban Biên giới của Chính phủ, trao đổi về những diễn biến mới nhất của vụ việc Philippines đệ đơn kiện Trung Quốc ra tòa án trọng tài quốc tế về những vấn đề liên quan đến Công ước luật Biển.

Ông có bất ngờ với việc Trung Quốc trả lại công hàm kiện ra tòa quốc tế cho Philippines với lý do công hàm và thông báo của nước này là sai lầm nghiêm trọng về sự thực và pháp lý?

Tôi không bất ngờ vì hiểu Trung Quốc sẽ tìm mọi cách để chối bỏ việc Philippines đưa vụ việc ra kiện tại tòa án trọng tài quốc tế về Công ước luật Biển cũng như các cơ quan tài phán quốc tế khác. Hiện tại họ cũng đang ở vị thế yếu về mặt pháp lý nên không bất ngờ với việc đối phó đó.

Tôi chỉ hơi bất ngờ ở điểm, họ đưa ra những lý do để từ chối vụ kiện không hề bám sát mục đích, nội dung đơn kiện do Philippines đệ trình lên tòa án trọng tài. Họ hoàn toàn nói khác hẳn, nói ngoài những nội dung đơn kiện đưa ra.

Cụ thể, đọc đơn kiện của Philippines vào ngày 22/1/2013 thì thấy nước này không hề yều cầu tòa án trọng tài quốc tế về Công ước luật Biển giải quyết tranh chấp về chủ quyền lãnh thổ đối với các quần đảo trong Biển Đông cũng như không yêu cầu tòa án giải quyết phân định ranh giới giữa các vùng biển chồng lấn giữa 2 nước. Nếu đơn kiện yêu cầu nội dung này thì theo quy định, phải có sự thỏa thuận giữa các bên đương sự, Trung Quốc có quyền từ chối tham gia. Và công hàm của họ làm theo đúng hướng này.

Nhưng rõ ràng đơn kiện của Philippines hoàn toàn không kiện nội dung đó. Philippines chỉ đề nghị tòa án trọng tài xem xét và xử lý việc giải thích, áp dụng Công ước luật Biển của phía Trung Quốc.

TS. Trần Công Trục (ảnh nhân vật cung cấp).

Vậy tại sao Trung Quốc lại không hiểu đúng khía cạnh mà phía Philippines đưa ra kiện như thế. Vấn đề Philippines kiện về việc giải thích, áp dụng quy định của Công ước quốc tế về luật Biển của Trung Quốc có “lắt léo” đến mức Trung Quốc không hiểu ý ?

Rõ ràng họ có chủ trương, ý định “không hiểu” được sắp xếp, tính toán rồi. Nếu họ bám vào nội dung đơn kiện của Philippines thì đương nhiên về mặt thủ tục, nội dung kiện hoàn toàn phù hợp với công ước luật Biển và theo đó, Trung Quốc phải có nghĩa vụ thực hiện các thủ tục này, tức cùng nhau đưa ra tòa án trọng tài về luật Biển quốc tế để giải thích, áp dụng công ước này trong việc đưa ra các yêu sách đối với phạm vi các vùng biển và thềm lục địa của một nước.

Rõ ràng việc Trung Quốc mở rộng phạm vi vùng biển của mình ở nơi cách xa bờ biển (nơi gần nhất cũng đến 870 hải lý) đến như thế là phi lý, càng không có cơ sở nào để đưa ra tuyên bố chủ quyền về vùng biển đó. Đường 9 đoạn trên biển họ đưa ra không dựa vào bất cứ tiêu chuẩn nào để xác định một đường biên giới hết sức mông lung, chiếm tới 80% diện tích Biển Đông như vậy, vi phạm đến yêu sách chính đáng của các nước ven biển này, trong đó có Philippines.

Đối với một số bãi cạn, bãi đá nằm lập lờ ở mặt nước, bị chìm hoàn toàn khi thủy triều lên cao nhưng Trung Quốc vẫn vận dụng quy định của công ước như đối với một đảo, từ đó xác định hiệu lực của bãi cạn này có cả đường sơ sở, vùng lãnh hải và vùng thềm lục địa. Như vậy, việc vận dụng đó trái với Điều 121 của công ước.

Cũng dựa vào công ước này, Trung Quốc còn đưa ra các nội luật của mình như quy chế biên phòng ven biển Hải Nam, quy định có quyền xét hỏi, trục xuất với các tàu thuyền đi lại trong khu vực tự do hàng hải như công ước quy định.

Philippines đề nghị tòa án trọng tài cần phải xem xét những phương diện hiểu sai, áp dụng công ước sai như thế, yêu cầu tòa án trọng tài ra phán quyết buộc Trung Quốc không được triển khai hướng áp dụng quy định như vậy.

Ông có thể phân tích cụ thể lý do Trung Quốc phản đối việc đưa sự việc ra tòa án quốc tế và một lần nữa lại yêu cầu giải quyết tranh chấp qua đàm phán song phương?

Tôi cho rằng không phải Trung Quốc không hiểu nội dung đơn kiện của Philippines. Họ thừa sức để hiểu vì họ là một nước đã tham gia rất tích cực trong quá trình xây dựng nên Công ước luật Biển 1982. Có thể nói họ là một thành viên đi đầu trong nhóm nước đang phát triển đối với công ước. Họ hiểu quá đi chứ.

Họ không trả lời một cách đầy đủ, đúng trọng tâm yêu cầu khởi kiện là vì nếu họ theo kiện vụ này, họ sẽ ở một thế, như mọi người đều nói, hết sức bất lợi vì những yêu sách họ đưa ra hết sức vô lý, hoàn toàn không dựa vào Công ước luật Biển.

Một trong những mấu chốt của vấn đề, đứng về khía cạnh luật pháp, pháp lý, trong mọi loại việc liên quan đến yêu sách của Trung Quốc trong khu vực Biển Đông, chủ trương nhất quán của họ là không muốn đàm phán đa phương mà chỉ muốn đàm phán song phương. Họ đã thể hiện quan điểm từ lâu rồi.

Như phân tích của ông, việc Trung Quốc trả công hàm vừa qua sẽ không ảnh hưởng gì đến tiến trình việc Philippines kiện họ?

Theo tôi, việc trả lời từ chối của Trung Quốc với lý do đó là hoàn toàn lạc đề, không bám sát nội dung đơn kiện. Như vậy trách nhiệm quyền hạn của cơ quan tài phán quốc tế cần xem xét, nghiên cứu thật kỹ và đúng như nội dung đơn kiện thì mới phù hợp với quy định của Công ước.

Nhưng tất nhiên trong cuộc sống, cái lý chưa chắc đã được xem xét một cách thẳng thắn thấu đáo. Điều đó còn phụ thuộc vào vai trò trách nhiệm của cơ quan tài phán quốc tế vì việc xác định các thành viên của cơ quan tài phán này (do các bên đương sự giới thiệu, đề xuất) cũng là cả một vấn đề. Chúng ta chưa thể nói trước gì nhiều mà phải chờ đợi xem với tổ chức cơ quan tài phán này của LHQ thì sự việc sẽ được xem xét ra sao.

Nhưng dẫu sao chúng ta cũng hy vọng là cơ quan có tổ chức lớn, quy mô, trọng trách như LHQ thì sẽ làm đúng như yêu cầu, thủ tục cần thiết để xử lý các tranh chấp. Nếu nghiêm túc, cơ quan tài phán này cần tiến hành xem xét và giải quyết một cách công bằng thì mới đảm bảo cho Công ước trở thành một công cụ pháp lý mạnh mẽ tương xứng với công sức của nhân loại dành cho nó, tạo ra sự ổn định, trật tự trên biển trong thời đại các nước đều đang vươn ra biển với tất cả những lợi ích đan xen nhau.

 

Phía Philippines đã tuyên bố kiên định quan điểm đưa vụ việc ra tòa án quốc tế dù Trung Quốc đã từ chối. Đến thời điểm này, ông có tin vào khả năng yêu cầu của Phillipine được giải quyết tại tòa?

Với tư cách một người nghiên cứu về lĩnh vực, tôi hoàn toàn chia sẻ, tán thành quan điểm của Philippines và cho rằng việc làm của họ rất đúng thủ tục cũng như nội dung được quy định trong công ước để kiện lên các cơ quan tài phán quốc tế. Làm đúng quy chế, tòa án trọng tài xem xét phán quyết khi Trung Quốc từ chối tham gia vụ kiện sẽ có những tác dụng rất lớn lao. Trước hết nó khẳng định mọi thành viên đã ký và tham gia Công ước phải tuân thủ một cách nghiêm túc các quy định để giúp giải quyết các tranh chấp có thể dẫn đến xung đột trên thực địa.

Tôi đánh giá rất cao vai trò của Philippines trong bối cảnh tranh chấp xảy ra, không khí rất căng thẳng trước những yêu sách sai trái của Trung Quốc, nước này đã bình tĩnh tiến hành những thủ tục pháp lý rất chuẩn. Philippines đã làm đúng theo các thỏa thuận của DOC - giải quyết tranh chấp bằng phương pháp hòa bình (kiện ra tòa án quốc tế là một phương pháp hòa bình rất căn bản, rất đúng thủ tục, pháp lý). Họ làm như vậy sẽ được ủng hộ. Những người có lương tâm, có tinh thần xây dựng chắn chắn nghĩ như thế.

Ông có tin dư luận quốc tế và các nước lớn nói chung sẽ đón nhận, ủng hộ Phillipines trong vụ kiện này?

Trong thời gian vừa rồi, qua theo dõi, tôi thấy các nước lớn và có đến 900 tổ chức lên tiếng ủng hộ Philippines trong việc này. Lãnh đạo của các nước EU, trong những cuộc công du đến nước này cũng đã lên tiếng ủng hộ. Tôi tin các nước trong khu vực mà có liên quan đến việc này cũng hết sức ủng hộ. Chúng ta cũng chia sẻ, việc Philippines làm là bảo vệ lợi ích của cả khu vực chứ không chỉ của Philippines.

Tôi hi vọng tới đây cộng đồng quốc tế còn phải có tiếng nói mạnh mẽ hơn nữa, đồng tình hơn nữa, ủng hộ hơn nữa việc này. Chúng ta ủng hộ điều đó cũng có nghĩa là tạo nên một sự chia rẽ trong chính trị, ngoại giao với Trung Quốc. Nhưng thực tế, đó cũng là một cách để củng cố hơn nữa mối quan hệ hữu nghị trên cơ sở tuân thủ đúng đắn những công ước mà mình đã cùng ký tham gia, nếu không làm được điều đó nghĩa là chính chúng ta đang ủng hộ cho mầm mống chia sẻ và lộn xộn trong khu vực. Tôi nghĩ là thế giới, cộng đồng quốc tế sẽ tư duy và hành động theo phương châm đó, cách tiếp cận đó.

Xin cảm ơn ông!