Đình dọc Yên Phụ và Uy Linh Lang

Đình Yên Phụ tọa lạc trên một khu đất rộng, cao ráo ở trung tâm làng. Đây là ngôi đình được xếp vào loại cổ và có kiến trúc độc đáo, quý hiếm của Hà Nội, bởi được làm theo lối nhà dọc, quay hướng bắc.

Phường Yên Phụ (quận Tây Hồ) ngày nay vốn thời Lê có tên là phường Yên Hoa, huyện Quảng Đức. Đến thời Nguyễn vì kiêng tên bà Hồ Thị Hoa là mẹ của vua Thiệu Trị nên đổi tên thành Yên Phụ. Làng này từ lâu đã nổi tiếng và đất trồng cây cảnh và cũng được nhiều người biết đến bởi có ngôi đình to đẹp bên cạnh Hồ Tây.

Đình Yên Phụ tọa lạc trên một khu đất rộng, cao ráo ở trung tâm làng. Đây là ngôi đình được xếp vào loại cổ và có kiến trúc độc đáo, quý hiếm của Hà Nội, bởi được làm theo lối nhà dọc, quay hướng bắc. Ngôi đình trải dài theo thế đất tạo nên chiều sâu cần thiết và kẻ thâm nghiêm, tao nhã của một di tích tín ngưỡng truyền thống. Ngoài cùng sát với ao đình là cổng đình được xây theo kiểu tứ trụ. Qua cổng, là sân đình khá rộng, hai bên hai dãy nhà dải vũ, tiếp đến là đại đình được xây theo kiểu chữ đinh, đình có năm gian đại đình và năm gian hậu cung. Đình làm theo lối nhà dọc nên cũng thờ dọc. Cửa đình mở ở hồi hướng bắc theo kiểu bức bàn. Mái đình được lợp bằng ngói mũi hài, các góc đào uốn cong quay chầu về nóc mái. Chính giữa bờ nóc mái có đắp nổi hình hai con rồng chầu mặt trời, bên cạnh là đôi phượng xòe cánh. Hai đầu bờ nốc lại có đắp nổi hình hai con nghê. Cột đình được làm bằng gỗ lim, bào trơn, kê trên các chân tảng đá xanh. Các đầu bẩy được chạm nổi các đề tài rồng mây, tứ linh. Các đầu dư chạm hình đầu rồng, miệng rộng há to ngậm viên ngọc trồ, mắt rồng lồi to, mũi nở, tóc và bờm bay ngược về phía sau. Các bức cốn cũng được chạm nổi tứ quý, tứ linh, rồng cuốn thủy, các hình hoa lá, mây cách điệu… Nhìn chung, nghệ thuật chạm khắc gỗ ở đây khá tinh xảo, đường nét sâu đậm, sống động, mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XVII-XVIII.

 Chính giữa hậu cung có khán thờ bằng gỗ sơn son thếp vàng. Trong đó đặt ba bộ long ngai, bài vị, mũ áo của ba vị thành hoàng. Phía trước đặt các đồ thờ tự. Nổi lên trên các hàng cột đình ở phía trước là những bức hoành phi, câu đối ca ngợi đức hạnh cảu thần và phong cảnh tuyệt mỹ của di tích. Đình Yên Phụ còn lưu giữ được nhiều tư liệu Hán Nôm quý như các sắc phong, chuông đồng, bia đá…

Thành hoàng được thờ ở đình Yên Phụ gồm có ba anh em: Uy Linh Lang, Vương Duy và Vương Ba. Theo sách “Tây Hồ chí” và thần phả lưu giữ ở đình, Uy Linh Lang là con trai của hoàng hậu Minh Đức, dưới thời Trần Thánh Tông. Uy Linh Lang được chăm sóc chu đáo, hay ăn, chóng lớn. Đến khi đi học, cậu tỏ ra khá thông minh. Ở tuổi 18, chàng ham mê đạo Phật, xin phép vua cha cho xuất gia nhưng không được chấp thuận. Uy Linh Lang bèn thay áo, giả làm dân thường, trón đi tìm thầy học đạo. Mới học được vài tháng cậu đã thông hiểu nhiều kinh sách nhà Phật, được nhiều người biết tiếng. Vua cha triệu Uy Linh Lang về kinh đô, cho ở trại Bình Thọ (tứ Yên Hoa), hàng tháng cấp lương bổng để cậu tĩnh tâm tu luyện.

Khi chàng trai 20 tuổi, quân Mông Nguyên kéo sang xâm lược nước Đại Việt lần thứ ba. Căm thù giặc người người đều trích vào cánh tay hai chữ “sát thát” tỏ ý chí giết giặc cứu nước. Trước tình thế đó, Uy Linh Lang nói: “Làm trai sinh ra giữa trời đất, nếu không dẹp giặc cứu đời thì sao có tên lưu lại trong sử sách”. Rồi chàng viết bài biểu dâng lên vua xin được cầm quân đánh giặc. Nhà vua chuẩn y.

Dựng cờ nghĩa, Uy Linh Lang chiêu mộ binh sỹ, chỉ trong vài ngày dã có hàng nghìn người theo chàng luyện tập quân sự, học binh pháp, tổ chức đội ngũ chỉnh tề. Đội quân của chàng tự xưng là “Thiên tử quân”, tiến đánh quân Mông Nguyên ở Bàn Than, Vạn Kiếp, Mạn Trù, Đông Kết… lập được nhiều chiến công. Khi bình công, xét thưởng, Uy Linh Lang được vua phong Đại Vương. Nhưng không màng chức tước, chàng lại tu ở chùa Ngọc Hồ. Giờ ngọ ngày 8/8 năm Bính Tý, Đại Vương không bệnh mà hóa. Vua ban cho xây đền thờ ông ở Nhật Chiêu (nay là Nhật Tân) và các nơi khác như ở Yên Hoa (Yên Phụ)…

Ngôi đình Yên Phụ là nơi giáo dục lòng yêu nước cho nhiều thế hệ người trong làng, đúng như cố kiến trúc sư, nguyên phó chủ tịch hội đồng bộ trưởng Huỳnh Tấn Phát đã ghi trong sổ lưu niệm của đình: “Tôi rất vui mừng phấn khởi được đến thăm di tích đình Yên Phụ, một di tích quý báu của đất nước, niềm tự hào của dân tộc về truyền thống yêu nước của nhân dân Việt Nam anh hùng. Mong rằng đình Yên Phụ được khôi phục tốt, làm nơi tưởng nhớ các vị anh hùng dân tộc, đồng thời là trung tâm giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ”.