“Cần bình tĩnh trước chuyện amip “ăn” não người”

Những ngày qua, nhiều người dân xôn xao về thông tin một trường hợp bị nhiễm amib Naegleria fowleri “ăn” não người và tử vong. Đáng quan tâm hơn khi loài ký sinh trùng này có thể tồn tại trong môi trường nước ngọt như hồ bơi. Để làm rõ điều này, Sài Gòn Tiếp Thị đã phỏng vấn TS.BS Nguyễn Hoan Phú, phó khoa nhiễm Việt – Anh bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM, nơi tiếp nhận và điều trị cho bệnh nhân.
>> Trong tháng 8, 'amip ăn não' giết chết ba trẻ em
>> 'Amip ăn não người' xuất hiện ở VN khủng khiếp mức nào?

TS.BS Nguyễn Hoan Phú, phó khoa nhiễm Việt – Anh, bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM.

Ông nói: “Không thể nói đây là trường hợp đầu tiên ở Việt Nam nhiễm Naegleria fowleri, nhưng có thể khẳng định đây là lần đầu tiên bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM ghi nhận một trường hợp như thế”.
Ông có thể nói cụ thể hơn?
Cách đây hai năm, có một thông tin trên mạng đề cập đến một trường hợp tương tự, nhưng sau đó không thấy báo chí thông tin, nên tôi không rõ thực hư ra sao. Tuy nhiên, muốn xác định chính xác nhiễm Naegleria fowleri thì cần phải xét nghiệm bằng phương pháp PCR. Theo tôi, trong thực tế có thể có những ca sốt cao, co giật và vào cơ sở y tế rồi tử vong. Tuy nhiên, do chưa ai nói đến amib Naegleria fowleri nên có thể các bác sĩ không chú ý và bỏ sót.
Amib Naegleria fowleri xâm nhập vào cơ thể người như thế nào và phát hiện ra nó có khó không, thưa ông?
Loài amib này sống trong nước, xâm nhập vào mũi người rồi theo dây thần kinh khứu giác lên não gây bệnh. Phát hiện amib không khó vì nó lớn hơn vi trùng, chỉ cần lấy dịch não tuỷ của bệnh nhân mang đi soi tươi là thấy ngay. Vấn đề ở đây là đối với những ca như thế này, bác sĩ có cho làm xét nghiệm tìm amib Naegleria fowleri hay không vì từ đó đến nay chưa ai nói nhiều về bệnh này.
Sự tồn tại của Naegleria fowleri ngoài thiên nhiên như thế nào?
Nó có ở nhiều trên thế giới và người ta đã phân lập được nó trong nước ngọt, hồ bơi có hệ thống sưởi, suối nước nóng, hồ nhân tạo, đất, bụi trong không khí, chất thải... Naegleria fowleri là loài ưa nhiệt và thậm chí có thể phát triển trong nhiệt độ đến 45⁰C. Do đó, không có gì lạ khi các trường hợp viêm não màng não nguyên phát do Naegleria fowleri thường xảy ra vào những tháng nóng, khi người ta thích ra ngoài để tham gia các hoạt động trong nước sông, suối, ao, hồ. Vào mùa lạnh, amib này tồn tại ở dạng bào nang và ngủ yên trong lớp cặn của sông, suối, ao, hồ.

Một số ca tử vong trên thế giới do nhiễm Naegleria fowleri Tiệp Khắc (cũ): từ năm 1962 – 1965 có 16 người tử vong sau khi tắm ở một hồ bơi trong nhà. New Zealand: từ năm 1968 – 1978 có tám ca tử vong sau khi đi bơi trong một hồ nước nóng. Anh quốc: năm 1979, một bé gái bơi trong một hồ tắm La Mã ở TP Bath và năm ngày sau đó thì tử vong. Qua xét nghiệm, người ta thấy nước trong hồ có Naegleria fowleri và từ đó hồ này bị đóng cửa. Mỹ: từ năm 2001 – 2010 có 32 người chết, trong số này 30 người nhiễm nước ở các khu giải trí. Mới nhất, trong tháng 7 và 8 năm nay, có ba em bé từ 8 – 9 tuổi tử vong được ghi nhận do nhiễm Naegleria fowleri, trong số này có một bé trước đó đã đi bơi trong hồ. (Nguồn: Wikipedia)

Vậy khi mắc bệnh, bệnh nhân có triệu chứng gì?
Các trường hợp viêm não do Naegleria fowleri thường có khởi đầu nhanh, giai đoạn ủ bệnh ngắn từ 3 – 7 ngày. Bệnh nhân thường có dấu hiệu nhức đầu, sốt, buồn nôn, nôn và cứng gáy. Đi xa hơn, bệnh nhân bị co giật toàn thân, lơ mơ, hôn mê và tử vong trong vòng 48 – 72 giờ.
Thưa ông, thông tin amib Naegleria fowleri có trong hồ bơi khiến nhiều người rất hoang mang, vậy điều này được hiểu như thế nào?
Đúng là một số ca nhiễm Naegleria fowleri được phát hiện trên thế giới là có hoạt động bơi ở hồ bơi trước đó. Tuy nhiên, theo tôi cần thận trọng với điều này, vì thực tế Naegleria fowleri nhạy cảm với chlorine và bị tiêu diệt ở nồng độ 1mg chlorine/lít trong nước có nhiệt độ 26⁰C hay thấp hơn. Nếu nhiệt độ nước cao hơn 26⁰C, nồng độ chlorine cần tăng lên 2mg/lít. Do đó điều quan trọng là các hồ bơi cần được duy trì nồng độ chlorine thích hợp vào mọi thời điểm. Dĩ nhiên, với những nguồn nước tự nhiên như ao, hồ, sông, suối thì người ta không thể sát khuẩn được, do đó cần phải có biện pháp phòng ngừa nhiễm Naegleria fowleri khi tham gia những hoạt động tắm, lặn ở đây.
Trước thông tin về ca tử vong do nhiễm Naegleria fowleri, ông có lời khuyên nào cho người dân?
Theo tôi, người dân cần phải bình tĩnh vì đây không phải là một bệnh phổ biến và gây dịch. Mặt khác, nếu mắc bệnh thì cũng có thuốc để chữa. Tuy nhiên, đối với những người làm công việc dưới nước như nông dân mò ốc, thợ lặn, người tham gia các hoạt động du lịch sinh thái như tắm sông, suối, ao, hồ thì phải lưu ý và nên rửa mũi bằng nước muối sinh lý sau khi lên bờ. Nếu tham gia những hoạt động này và sau đó xuất hiện những triệu chứng nghi ngờ, thì nên lập tức đến ngay một cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị.
Qua trường hợp này, có thể xác định rằng Naegleria fowleri thật sự tồn tại ở Việt Nam, và điều này cũng lưu ý các bác sĩ trong chẩn đoán, tránh bỏ sót những trường hợp nghi ngờ.
Phan Sơn (thực hiện)

Ca tử vong ở bệnh viện Bệnh nhiệt đới * Ký sinh trùng amib ăn não người không mới Đó là anh P.V.T., 25 tuổi, ngụ ở TP.HCM. Giữa tháng 7.2012, sau khi về quê ở Tây Hoà, Phú Yên, dự đám cưới anh quay lại TP.HCM rồi bị sốt cao, nhức đầu. Ngày 30.7 anh T. nhập viện bệnh viện Nhân dân Gia Định với triệu chứng nhức đầu, lơ mơ. Sau khi hội chẩn với bệnh viện Bệnh nhiệt đới, bệnh nhân được chuyển sang bệnh viện này để điều trị tiếp. Tại đây, sau khi xét nghiệm bước đầu thấy amib trong dịch não tuỷ bệnh nhân, bệnh viện đã làm tiếp PCR (mồi thử được gửi trực tiếp từ Anh sang), với kết quả xác nhận bệnh nhân bị nhiễm Naegleria fowleri. Mặc dù được điều trị tích cực, nhưng do nhập viện trễ và bệnh tiến triển nhanh, bệnh nhân đã qua đời ngày 31.7. Qua khai thác bệnh sử, bác sĩ biết được trong thời gian ở quê, anh T. đã theo bạn bè đi lặn bắt trai trong ao gần nhà. Liên quan đến thông tin amib ăn não người, ngày 30.8, TS Nguyễn Văn Đề, chuyên gia về ký sinh trùng thuộc trường đại học Y Hà Nội cho biết, loại ký sinh trùng này đã xuất hiện từ lâu, thâm nhập vào cơ thể người qua phân và nước bẩn. Trường hợp tử vong vừa qua có thể phát hiện muộn, hoặc ápxe ở vùng nguy hiểm đã gây ra tử vong. Amib làm huỷ hoại tổ chức não nên bệnh được gọi là ápxe não do amib gây tử vong. Thông tin từ bệnh viện Mắt Trung ương cũng cho hay, mỗi năm ở đây cũng ghi nhận từ 4 – 5 trường hợp viêm loét giác mạc do amib. Khi mắt bị va đập, loét, ký sinh trùng amib từ ngoại cảnh môi trường thâm nhập vào tổ chức mắt qua chỗ tổn thương, gây nên loét giác mạc do amib. Nếu phát hiện sớm một vài ngày sau khi mắt bị loét giác mạc và đến bệnh viện điều trị, thị lực có thể phục hồi. Nếu muộn, điều trị sẽ khó khăn.