Nghệ sỹ ăn mặc phản cảm, giá trị nghệ thuật bị xem nhẹ, thiếu
văn hóa trong cách ứng xử... là những hiện tượng cho thấy văn hóa Việt
đang biến đổi một cách nhanh chóng.
Thiếu kiến thức về văn hóa khiến cho di tích quốc gia chùa
Sổ bị phá tan hoang. (Ảnh: PM)
Hàng loạt các thông tin về các sai phạm trong trùng tu kiểu
phá di tích, làm mới di tích, trùng tu mà không hiểu Luật Di sản như vụ chùa
Trăm gian, chùa Sổ, đình Quang Húc... xuất hiện trên các phương tiện thông tin đại
chúng, nhưng rồi những vụ việc sai phạm trong trùng tu di tích vẫn vô tư tiếp
diễn, khiến cho dư luận bức xúc, các nhà nghiên cứu văn hóa xót xa.
Hiện tượng ca sỹ Lệ Rơi cũng như hàng loạt clip thảm họa âm
nhạc xuất hiện trên mạng, nhưng lại khiến khá đông cộng đồng mạng xôn xao,
không ít người ủng hộ, tung hô... đã cho thấy, thị hiếu, nhu cầu của một bộ
phận khán giả đang đi xuống, hoặc muốn tìm đến cái lạ, cái mới, cho dù cái lạ,
cái mới ấy không có chất lượng, thậm chí là phá nát nghệ thuật.
Mặc dù đã có quy định cấm, nhưng nhiều ca sỹ, người mẫu vẫn
cố tình phớt lờ, vô tư ăn mặc hở hang thái quá khi biểu diễn, gây phản cảm trên
sân khấu, bị khán giả phản đối như ca sỹ Hương Tràm, người mẫu Hà Anh. Khi bị
cơ quan chức năng xử phạt thì lại tỏ ra bất mãn, không thừa nhận mình đã mắc
sai phạm.
Chương trình “Nhân tố bí ẩn” phát sóng kênh VTV3 của Đài
truyền hình Việt Nam, các thành viên nhóm F - Band hồn nhiên sử dụng chiếc khăn
Piêu, vốn là khăn đội đầu của phụ nữ Thái, là biểu tượng văn hóa của đồng bào
dân tộc Thái để đóng... khố, khiến khán giả, đặc biệt là những đồng bào dân tộc
Thái, hết sức bức xúc, tức giận...
Đó chỉ là những dẫn chứng cho thấy nhận thức về giá trị văn
hóa, phông văn hóa cũng như cách ứng xử văn hóa ở Việt Nam đang bị biến đổi một
cách trầm trọng, trở thành vấn đề đáng lo ngại trong đời sống xã hội.
Một nhà nghiên cứu văn hóa đã phải thốt lên rằng, lối sống
của dân Việt bây giờ rất khác xưa, khác đến ngỡ ngàng. Điều đáng nói là cái
khác ấy không phải vì có nhiều nét mới, vì hay và đẹp, mà chủ yếu là vì có quá
nhiều cái dở, cái xấu, đặc biệt là sự tha hóa của lối sống hiện nay. Đó là lối
sống cá nhân chủ nghĩa, ích kỷ, vị kỷ, coi tiền là trên hết; là lối sống thực
dụng, hưởng lạc, buông thả, thác loạn, là lối sống vô cảm, mặc kệ đời, cơ hội,
vụ lợi, tham lam... Sự tha hóa trong lối sống đã dẫn đến tình trạng bùng phát
các tệ nạn xã hội như cờ bạc, rượu chè, lừa đảo, cưỡng bức, bạo lực gia đình...
gây ra bao thảm cảnh đau lòng, từ trong các gia đình cho đến cộng đồng xã hội,
gây tổn thất và nguy hại cho đất nước.
Theo GS Ngô Đức Thịnh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu
Văn hóa Việt Nam,
một trong những nguyên nhân của tình trạng xuống cấp đạo đức, lối sống ấy chủ
yếu do môi trường kinh tế, xã hội. Khi xã hội quá đề cao và quan trọng hóa sự
phát triển của kinh tế, coi nhẹ những giá trị văn hóa, sẽ khó tránh khỏi sự
thay đổi về hệ thống giá trị đang diễn ra ở Việt Nam.
Một số nhà nghiên cứu khác thì cho rằng, trong quá trình
chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và quá trình
toàn cầu hóa, hội nhập nhập quốc tế ngày càng sâu rộng đã dẫn đến sự tha hóa
trong lối sống, xói mòn những giá trị tốt đẹp, văn hóa Việt Nam đang có nguy cơ
bị lệ thuộc, lấn át của các yếu tố văn hóa ngoại lai đang du nhập ào ạt, ảnh
hưởng lớn trong xã hội, nhất là thanh thiếu niên... Lớp trẻ Việt Nam đang bị
choáng ngợp bởi sự thay đổi hệ thống giá trị, dẫn đến những thay đổi về văn
hóa. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng tin rằng, một khi bình tĩnh lại, lớp
trẻ Việt Nam sẽ biết cách tiếp nhận và phát triển các giá trị văn hóa của dân
tộc.
Trước nhiều ý kiến bày tỏ sự lo ngại về sự biến đổi của văn
hóa, trăn trở không biết văn hóa Việt sẽ đi về đâu, và giới trẻ cần làm gì để
bảo tồn văn hóa Việt dân tộc và hiện đại... GS Ngô Đức Thịnh cho rằng, Việt Nam đã đi qua ba nền văn hóa, là văn hóa Đông
Sơn, văn hóa Đại Việt và văn hóa Việt Nam hiện đại. Tuy nền văn hóa Việt Nam hiện đại vẫn còn ngổn ngang, đang trong quá
trình “vỡ” ra để sắp xếp lại, nhưng chúng ta không nên quá bi quan hay sốt ruột
về tương lai của văn hóa Việt Nam.
GS Ngô Đức Thịnh khẳng định, ông không lo văn hóa Việt bị mất, bị văn hóa ngoại
lai đè bẹp, ông cũng tin tưởng văn hóa Việt đang biến đổi, đang tìm con đường
trở về với văn hóa cội nguồn và thế hệ trẻ sẽ là chủ nhân của nền văn hóa Việt Nam hiện đại
ấy. Tuy nhiên, theo GS Ngô Đức Thịnh, để bảo vệ được nền tảng văn hóa Việt,
giới trẻ cần ý thức được về văn hóa, hiểu sâu xa về văn hóa Việt, phải cống
hiến và đấu tranh để bảo vệ văn hóa Việt. Một trong những việc mà các bạn trẻ
cần làm là đi thăng bằng trên dây, nghĩa là giữ truyền thống nhưng không bảo
thủ, vừa chủ động giao lưu hội nhập với văn hóa quốc tế, vừa kiên trì làm giàu
và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.
Theo ý kiến của một số nhà nghiên cứu văn hóa, xã hội cần có
sự tuyên truyền mạnh mẽ chống lại các thói quen xấu đang hình thành, nhà trường
và gia đình cần dạy dỗ nhiều hơn về văn hóa giao tiếp và ứng xử. Bản thân mỗi
cha mẹ cần là một tấm gương sáng để con cái noi theo. Bên cạnh dạy kiến thức,
nhà trường cần chú trọng khâu rèn luyện đạo đức, nếp sống, thói quen cho trẻ để
phát triển toàn diện con người Việt Nam về cả nhân cách, trí tuệ và thể lực. Có
như vậy mới góp phần đưa văn hóa Việt Nam trở thành một điểm sáng trong
mắt bạn bè thế giới.