NÉT VĂN HOÁ HÀ THÀNH Hoa Ban Tây Bắc trong lòng Hà Nội

“Trăm năm ngắm ban nở còn ngắm mãi/ Mỗi mùa bạn lại thêm trẻ ra, không già”. Câu tình ca của người dân tộc Thái vùng Tây Bắc dường như lại “ứng nghiệm” với người Tràng An. Cứ vào khoảng tháng Ba, tháng tư khi ban khoe sắc thắm tại khu đường Bắc Sơn (Ba Đình), người Hà Nội lại như ngẩn ngơ trước vẻ đẹp thanh khiết của núi rừng Tây Bắc. 

Mùa xuân vẫn luôn là mùa đẹp nhất trong năm, tình người trong xuân hồng cũng nồng ấm hơn bao giờ hết. Không biết tự khi nào, ban tím lại làm say lòng người Hà Nội đến thế. Hoa ban nở đúng dịp xuân về, khi hương sắc đất trời hòa quện với lòng người. Chẳng thế mà, cứ thấy sắc hoa tim tím ấy xuất hiện, người người đông như trẩy hội đến thưởng hoa và ghi lại những khoảnh khắc hiếm có.

Truyền thuyết dân tộc Thái xưa kể rằng: Nàng Khôm (theo tiếng Thái có nghĩa là nghèo, cay đắng) yêu chàng Tào Lu (nghĩa là giàu có) nhưng không được gia đình chấp thuận. Mùa xuân, hai người rủ nhau lên chơi hang Thẩm Đông Ngoạng (tức hang Thẩm Lé bây giờ). Ít lâu sau, chàng cảm chết, biến thành con Tô Mánh Lú màu đen (to hơn con ve). Nàng Khôm không muốn bị ép duyên với chàng trai khác đã bỏ trốn vào rừng. Nàng chạy, chạy mãi, kiệt sức rồi chết ở trong rừng. Nơi nàng nằm xuống mọc lên một loại cây có hoa trăng trắng tim tím, có hương thơm, mật ngọt. Người ta gọi loài hoa diệu kỳ ấy bằng cái tên hoa ban. Chính vì thế, ban trở thành biểu tượng của người thiếu nữ đẹp dịu dàng, thủy chung trong tình yêu đôi lứa. Nhà thơ Trần Mạnh Hảo chứng kiến vẻ đẹp của ban tím cũng phải thốt lên trong bài thơ “Gửi Lai Châu” rằng: “Hoa ban nở thành người con gái Thái”.

Hoa ban nở tím trời núi rừng Tây Bắc nay tô thắm cho nét xuân Hà Nội. Sự xuất hiện của ban giữa thủ đô trong tiết trời ấm áp như níu chân khách thong dong giữa chốn đất thiêng ngàn năm. Du khách đến thăm lăng Bác từ tận miền Nam xa xôi đều trầm trồ, ngỡ ngàng trước vẻ đẹp kiêu sa, thuần khiết của hoa ban. Đi dưới hai hàng ban tím, lòng người bỗng ùa về cảm giác nhẹ nhàng, êm ái lạ thường. Chẳng ai nỡ quay mặt đi vội vàng, bỏ tiếc loài hoa trời phú cho đất Hà thành này. Giữa lòng thủ đô yêu dấu bỗng có một “vườn hồng” để du khách có thể thong dong ngắm nhìn.