NÉT VĂN HOÁ HÀ THÀNH Hà Nội, những khoảng lặng mến thương

Tôi nhớ mãi những chuyến tàu Nam trở về Hà Nội trong tờ mờ sáng. Sau một đêm dài chập chờn theo tiếng xình xịch của đoàn tàu, tôi tỉnh giấc. Cái khoảng thời gian đất trời chuyển từ đêm sang ngày, từ tối đến sáng trùng với hành trình cuối cùng của đoàn tàu Thống Nhất đi từ Nam ra Bắc. Đây chính là khoảng thời gian mến thương nhất của tôi dành cho Hà Nội.

Tinh mơ. Vâng, những tinh mơ làm cho tôi bớt cô đơn, tự ti giữa chốn đô thị ồn ào nhộn nhịp. Thành phố gần tôi hơn với tảo tần mưu sinh của những kiếp người vô danh trong tinh mơ Hà Nội.

Qua ô cửa kính tôi lặng nhìn những chiếc xe máy, xe đạp chạy cùng chiều với đoàn tàu. Những chiếc xe thường là cũ kỹ và lấm láp bùn đất ấy chất đầy hàng đằng sau, đằng trước. Rau quả. Thịt thà. Cá mú. Hoa tươi… Sọt to, sọt bé. Vun vút trên xe máy, chầm chậm trên xe đạp nối nhau vào thành phố. Mùa màng của mênh mang châu thổ sông Hồng, bén rễ đâm cành trổ bông kết trái từ ngoại ô được chuyển vào thành phố, ngày này qua ngày khác.

Đèn đường chưa tắt. Tôi được chia sẻ và an ủi bởi những tinh mơ kĩu kịt lo toan, với từng dầu dãi can trường nhẫn chịu của người lao động vất vả dậy sớm thức khuya. Đồng tiền kiếm được đổi bao bươn chải nhọc nhằn, để nuôi con, nuôi mình, mỗi thân mỗi phận, mỗi kiếp mỗi số, Trời định. Trong lặng yên của Hà Nội lúc tinh mơ tôi đọc được nhiều hơn những gian truân hao gầy của vùng đất này.

Thương hơn, yêu hơn một nửa thủ đô khuất lấp, chìm lắng cùng nhịp đời thôn dã mà không có nó sẽ không trọn vẹn một hình dung về Hà Nội xưa - nay. Hà thành mến yêu đâu chỉ có Hồ Gươm, Hồ Tây, Văn Miếu, Lăng Bác… Đâu chỉ lãng đãng mộng mơ với hoa sữa mùa thu, mảnh đất này còn nặng trĩu giọt mồ hôi của ruộng đồng, xóm mạc.

Khi con tàu cất lên hồi còi chào Hà Nội thì phần đông thành phố còn thiêm thiếp ngủ. 5 giờ sáng với Hà Nội là quá sớm. Nhà phố, cửa vẫn im ỉm đóng. Đường vắng quang, nghe rõ tiếng gió chạy lào xào trên cây, tiếng chổi loạt xoạt của chị lao công, đôi ba người đi bộ sớm.

Yên tĩnh và nhẹ nhàng. Không nhấp nhô dòng người đầu đội nón bảo hiểm, không len lách tranh giành từng mét đường, không còi xe inh ỏi, không khói bụi ngột ngạt, không vội vàng, hối hả chen chúc, cãi cọ, mắng chửi tục tĩu…

Tinh mơ, chỉ là một phần thời gian ngắn của ngày. Sự yên lắng của nó không đại diện cho một ngày Hà Nội. Biết vậy, biết thế, nhưng chẳng hiểu sao tôi vẫn mơ về một Hà Nội điềm tĩnh, trong sạch, không quá ồn ào, xô bồ, chật chội, bụi bặm. Một thủ đô xanh - sạch - đẹp có thể nhìn và nghe được.

Tôi ao ước cái chất tinh mơ Hà Nội được phủ lên trong suốt ngày đêm như bản nhạc dịu dàng của mảnh đất nổi tiếng nghìn năm văn hiến này. Một Hà Nội an nhiên, thái hòa và sâu lắng lúc nào cũng giữ được vẻ thanh lịch tĩnh tại. Tôi mơ thế!

Mùa đông năm ngoái tôi được đi thăm Trung Quốc. Chuyến đi ngang dọc Trung Hoa đã để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong tôi, vốn là một người tỉnh lẻ ngu ngu ngơ ngơ lần đầu tiên được xuất ngoại. Bắc Kinh, Thiểm Tây, Thượng Hải là những nơi chúng tôi đến.

Tận mắt thấy Cố cung, Thiên đàn, tháp Đại Nhạn, Pháp Môn, bảo tàng binh mã Tần Thủy Hoàng, tháp truyền hình Thượng Hải, công viên Lỗ Tấn… nhưng tôi vẫn nhớ, rất nhớ về cây và hoa Hà Nội. Cây xanh và hoa tươi. Bốn mùa, không bao giờ thiếu ở Hà Nội. Hà Nội, may mắn thay không có cảnh cây đồng loạt rủ nhau rụng lá vào mùa thu hoặc mùa đông.

Những vòm cây xanh dọc phố Lý Nam Đế, Phan Đình Phùng, Hoàng Diệu… là những khoảng lặng miên man trong tôi. Những con đường tôi thường đi qua này luôn rợp bóng cây. Vòm xanh như mái phố che chở con đường, khi rì rào, khi lao xao, khi ào ào gió giông quăng quật. Vui. Buồn. Thương. Giận. Trong rì rào, trong lao xao và cả trong ào ào của cây Hà Nội tôi được cộng hưởng, chia sớt, thêm bớt những cung bậc tình cảm.

Trong tôi có tiếng nói của cây cao bóng cả, có ân tình bè bạn của lớp lớp lá xanh. Từ gác hai của nhà số 4 trên đường Lý Nam Đế, tôi nhìn ra, lòng thấy nhẹ nhàng hơn khi bắt gặp vòm sấu rung rinh trong gió sông Hồng. Tự nhận, mình đã yêu Hà Nội tha thiết gấp bội phần không giống hồi mới ra, chán Hà Nội, ghét Hà Nội muốn bỏ về miền Trung sinh sống.

Tôi thanh lọc những xô bồ, hỗn tạp của Hà thành để có những khoảng lặng rưng rưng hay thành phố tinh tế đã ban tặng cho tôi những nốt nhạc dịu dàng? Có một Hà Nội thắm tươi rỡ ràng bốn mùa theo những xe đạp hoa, xe máy hoa, gánh hoa thong dong trên mọi nẻo phố. Hoa tươi là tùy bút của Hà Nội, nhiều màu sắc lắm âm vực, sang trọng hoặc chân chất, đủ hết.

Ngôn ngữ đào, hồng, cúc, sen, thạch thảo, tỉ muội… làm cho Hà Nội trữ tình nên thơ hơn rất nhiều. Hoa cau, hoa chuối… mang về thủ đô những thuần khiết quê làng gợi nhắc bao nhiêu thời áo nâu chân đất đến trường, thuở cùng em tắm mưa mùa hạ. Đã có, rồi sẽ có thêm nhiều hơn các siêu thị hoa, chợ hoa nhưng tôi vẫn yêu hơn, thích hơn những chiếc xe đạp hoa bán dạo trên các con phố. Những bó hoa di động, làm đẹp thêm, duyên dáng thêm cho Hà Nội nghìn năm.