Nhà cổ 200 tuổi ở đảo Lý Sơn

Nhà cổ 200 tuổi ở đảo Lý Sơn. Hơn 20 ngôi nhà gỗ cổ có tuổi thọ 150 - 200 năm vẫn được bảo tồn nguyên vẹn kiểu dáng, kiến trúc cổ xưa trên đảo Lý Sơn. Đây là những bảo tàng thu nhỏ, nhân chứng sống về chủ quyền Hoàng Sa, Trường Sa.

Hơn 20 ngôi nhà gỗ cổ có tuổi thọ 150 - 200 năm vẫn được bảo tồn nguyên vẹn kiểu dáng, kiến trúc cổ xưa trên đảo Lý Sơn. Đây là những bảo tàng thu nhỏ, "nhân chứng sống" về chủ quyền Hoàng Sa, Trường Sa.

Căn nhà cổ của tộc họ Nguyễn ở thôn Tây, xã An Vĩnh, huyện đảo Lý Sơn có niên đại hơn 200 năm. Theo những bậc cao niên, khoảng hơn 200 năm trước, nhiều gia đình khá giả ở địa phương đã mua gỗ trong đất liền, thuê tàu mang ra đảo làm nhà ba gian theo kiến trúc nhà rường lợp mái tranh hoặc nhà mái lá.

Gian nhà chính với nhiều cửa gỗ, kèo, cột gắn kết chặt với nhau. Chủ nhà đã mời thợ mộc Kim Bồng (Quảng Nam) và thợ chạm, cẩn xà cừ (Thừa Thiên Huế) vào Lý Sơn để làm trong 5-6 tháng.

Hầu hết các nhà cổ ở đảo Lý Sơn là nhà thờ của các tộc họ. Kiến trúc nhà rường có ba gian thờ được chạm khắc, trang trí với nhiều hoành phi, liễn đối rực rỡ. Hàng năm, tại các nhà thờ tộc họ này diễn ra lễ tế tri ân công đức tổ tiên giong buồm ra biển Đông cắm cột mốc khẳng định chủ quyền biển đảo ở Hoàng Sa, Trường Sa năm xưa.

Gia đình ông Lê Lý (thôn Đông, xã An Hải) đang sống trong căn nhà cổ hơn 150 năm dựng trên 42 cột. Trước đây, căn nhà có mái lợp bằng cỏ tranh nhưng vật liệu này ngày càng ít dần nên gia đình ông lợp mái bằng ngói đất. Ông Lý cho rằng, sống ở nhà cổ nhiệt độ luôn hài hòa (mùa nắng thì mát, mùa đông thì ấm áp), không gian yên tĩnh.

Hoa văn chạm khắc "Ngựa hóa Rồng" trên cửa gỗ ở nhà cổ của ông Dương Pháp (thôn Tây). Theo TS Đoàn Ngọc Khôi, Phó giám đốc Bảo tàng Tổng hợp Quảng Ngãi, hệ thống nhà cổ ở đảo Lý Sơn có niên đại 150 đến hơn 200 năm. Do không ảnh hưởng bởi chiến tranh, ý thức bảo tồn của cư dân đảo khá tốt nên hệ thống nhà cổ nơi đây còn giữ kiến trúc khá nguyên vẹn.

Không gian nhà cổ của ông Phạm Thoại Tuyền - Hậu duệ đời thứ năm của Cai đội Hoàng Sa Phạm Hữu Nhật ở thôn Đông, xã An Vĩnh lưu giữ nhiều tư liệu quý khẳng định chủ quyền Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam. "Vốn quý nhất trong lòng nhà cổ là chứa đựng số lượng lớn các văn bản Hán Nôm, hiện vật liên quan đến Hải đội Hoàng Sa. Hệ thống nhà cổ Lý Sơn là di sản văn hóa có giá trị đặc biệt, là bảo tàng sống động về chủ quyền Hoàng Sa, Trường Sa không gì có thể chối cãi được", TS Khôi khẳng định.

Bức tranh cổ niên đại 150 đến hơn 200 năm ở nhà ông Dương Pháp (thôn Tây, xã An Hải). Theo ông Khôi, cần có đề án quy hoạch tổng thể, ghi nhận giá trị các ngôi nhà cổ để bảo tồn nghiên cứu, phát huy phục vụ du khách tham quan. Bộ Văn hóa thể thao và Du lịch nên sớm xếp hạng quần thể nhà cổ ở huyện đảo Lý Sơn là di tích cấp Quốc gia để có cơ sở pháp lý gìn giữ lâu dài.

Nghệ nhân Võ Hiển Đạt bên những bài vị binh phu Hoàng Sa ở Đình làng An Vĩnh. Bên cạnh hệ thống nhà cổ, các đình làng cổ kính ở Lý Sơn cũng là nơi diễn ra tế lễ đội hùng binh Hoàng Sa của các tộc họ để tri ân công đức tổ tiên càng góp phần tạo nên không gian cổ kính, trang nghiêm trên quê hương Hải đội Hoàng Sa. Sở Văn hóa thể thao và Du lịch Quảng Ngãi đang kêu gọi các đơn vị lữ hành trong nước hợp tác với các tộc họ ở huyện đảo Lý Sơn đưa du khách tham quan hệ thống nhà cổ theo mô hình du lịch cộng đồng khởi động ngay trong "Tuần lễ văn hóa biển đảo Quảng Ngãi" diễn ra ngày 25 - 29/4.